Bilişsel-davranış terapiyası

1 noyabr 2021-ci ildə Aaron Temkin Beck vəfat etdi - Amerikalı psixoterapevt, psixiatriya professoru, psixoterapiyada koqnitiv-davranış istiqamətinin yaradıcısı kimi tarixə düşdü.

Psixoterapevt "Psixoloji problemləri başa düşmək və həll etmək üçün əsas xəstənin beynindədir" dedi. Onun depressiya, fobiya və narahatlıq pozğunluqları ilə işləmək üçün əsaslı yanaşması müştərilərlə müalicədə yaxşı nəticələr göstərdi və bütün dünyada peşəkarlar arasında populyarlaşdı.

Bu nədir?

Psixoterapiyanın bu üsulu şüura müraciət edir və bizi seçim azadlığından məhrum edən və bizi bir nümunəyə uyğun hərəkət etməyə sövq edən stereotiplərdən və qərəzli fikirlərdən qurtulmağa kömək edir.

Metod, zəruri hallarda, xəstənin şüursuz, "avtomatik" nəticələrini düzəltməyə imkan verir. Onları həqiqət kimi qəbul edir, amma əslində onlar real hadisələri çox təhrif edə bilərlər. Bu fikirlər tez-tez ağrılı duyğuların, uyğun olmayan davranışların, depressiyaların, narahatlıq pozğunluqlarının və digər xəstəliklərin mənbəyinə çevrilir.

Əməliyyat prinsipi

Terapiya terapevt və xəstənin birgə işinə əsaslanır. Terapevt xəstəyə düzgün düşünməyi öyrətmir, lakin onunla birlikdə adi düşüncə tərzinin ona kömək etdiyini və ya ona mane olduğunu başa düşür. Müvəffəqiyyətin açarı xəstənin aktiv iştirakıdır, o, yalnız seanslarda işləməyəcək, həm də ev tapşırıqlarını yerinə yetirəcək.

Başlanğıcda terapiya yalnız xəstənin simptomlarına və şikayətlərinə diqqət yetirirsə, tədricən düşüncənin şüursuz sahələrinə - əsas inanclara, eləcə də onların formalaşmasına təsir edən uşaqlıq hadisələrinə təsir göstərməyə başlayır. Geribildirim prinsipi vacibdir - terapevt daim xəstənin terapiyada nə baş verdiyini necə başa düşdüyünü yoxlayır və onunla mümkün səhvləri müzakirə edir.

Irəliləyiş

Xəstə psixoterapevtlə birlikdə problemin hansı şəraitdə özünü göstərdiyini öyrənir: “avtomatik düşüncələr” necə yaranır və onun fikirlərinə, təcrübələrinə və davranışlarına necə təsir edir. İlk seansda terapevt yalnız xəstəni diqqətlə dinləyir, sonrakı seansda isə xəstənin çoxsaylı gündəlik vəziyyətlərdəki düşüncələrini və davranışlarını ətraflı müzakirə edirlər: o, yuxudan duranda nə haqqında düşünür? Bəs səhər yeməyi? Məqsəd narahatlığa səbəb olan məqamların və vəziyyətlərin siyahısını hazırlamaqdır.

Sonra terapevt və xəstə iş proqramı planlaşdırır. Buraya narahatlıq yaradan yerlərdə və ya şəraitdə yerinə yetirilməsi lazım olan tapşırıqlar daxildir – liftə minmək, ictimai yerdə şam yeməyi yemək... Bu məşqlər sizə yeni bacarıqları birləşdirməyə və davranışınızı tədricən dəyişməyə imkan verir. Bir insan daha az sərt və kateqoriyalı olmağı, problemli vəziyyətin müxtəlif tərəflərini görməyi öyrənir.

Terapevt daim suallar verir və xəstəyə problemi anlamağa kömək edəcək məqamları izah edir. Hər seans əvvəlkindən fərqlidir, çünki hər dəfə xəstə bir az irəliləyir və yeni, daha çevik baxışlara uyğun olaraq terapevtin dəstəyi olmadan yaşamağa alışır.

İnsan başqalarının fikirlərini “oxumaq” əvəzinə, özününkini ayırd etməyi öyrənir, fərqli davranmağa başlayır və nəticədə onun emosional vəziyyəti də dəyişir. Sakitləşir, özünü daha canlı və azad hiss edir. Özü ilə dost olmağa başlayır, özünü və başqalarını mühakimə etməyi dayandırır.

Hansı hallarda zəruridir?

Koqnitiv terapiya depressiya, panik atak, sosial narahatlıq, obsesif-kompulsif pozğunluq və yemək pozğunluqları ilə mübarizədə təsirli olur. Bu üsul həm də alkoqolizm, narkomaniya və hətta şizofreniya xəstəliyinin müalicəsində də istifadə olunur (dəstəkləyici üsul kimi). Eyni zamanda, koqnitiv terapiya aşağı özünə hörmət, münasibətlərdə çətinliklər, mükəmməllik və süründürməçiliklə mübarizə üçün də uyğundur.

Həm fərdi işdə, həm də ailələrlə işdə istifadə oluna bilər. Ancaq işdə fəal iştirak etməyə hazır olmayan və terapevtin məsləhət verməsini və ya baş verənləri sadəcə şərh etməsini gözləyən xəstələr üçün uyğun deyil.

Terapiya nə qədər çəkir? Neçəyədir?

Görüşlərin sayı müştərinin işləmək istəyindən, problemin mürəkkəbliyindən və onun həyat şərtlərindən asılıdır. Hər seans 50 dəqiqə davam edir. Terapiya kursu həftədə 5-10 dəfə 1-2 seansdan ibarətdir. Bəzi hallarda terapiya altı aydan çox davam edə bilər.